GELENEKSEL EL SANATLARINA EDİRNE'DEN BİR ARMAĞAN: KOKULU MEYVE SABUNU

İlk olarak Edirne'de ortaya çıktığı bilinen kokulu meyve sabunu üreticiliğinin geçmişi, 1600'lü yıllara kadar uzanır. 17. yüzyılda Osmanlı'da misk, amber ve gül esansı karıştırılarak hamur kıvamına getirilen sabunun birebir meyve boyutlarında şekillendirilmesi ve gerçek meyve renklerine uygun şekilde boyanmasıyla imal edilen meyve sabunları, zamanla Osmanlı sarayına, sultanlara, yerli ve yabancı devlet erkanına sunulan değerli hediyeler arasına girmiş ve meyve sabunculuğu Edirne'de çok önemli bir meslek haline gelmiştir.

SARAY SABUNU, PADİŞAH SABUNU, MİS SABUNU...

Esans katılarak üretildikleri ve ferahlatıcı bir koku yaydığı için halk arasında "mis sabunu" olarak da anılan meyve sabunlarının, tarih boyunca saraydan gelen siparişlerin öncelikli olarak karşılanması gerektiğinden dolayı "saray sabunu", padişahın gerek hijyen gerekse hediye sunmaktaki titizliğinden dolayı "padişah sabunu" olarak tanımlandığı da bilinir.

Devlet yönetimi ve halk tarafından rağbet gören meyve sabunculuğu, özellikle 19. yüzyılın başlarında Edirne'de popüler mesleklerden biri haline geldi. 19. yüzyılın son çeyreğinde ve 20. yüzyılın başlarında Bedesten ve Arasta Çarşısı'nda meyve sabunları satan dükkânların kırktan fazla olması, "Sabuni" adlı bir mahallenin bulunması, meyve sabunculuğunun Edirne'de ne kadar önemsendiğinin ve önemli gelir kaynaklarından biri olduğunun göstergesidir.

"NADİDE" BİR AKSESUAR

Meyve sabunları, halkın süs eşyası ve hediyelik olarak sıklıkla tercih ettiği aksesuarlardan biri olmasının yanı sıra, kalite ve uzun süre kalıcılığını koruyan esansı nedeniyle devlet erkanı arasında da çok "nadide" bir süs eşyası haline gelmiştir.

Edirne'de üretilen "mis kokulu" meyve sabunlarının hepsi piyasada satılmaz, büyük bir kısmı padişahın isteği üzerine İstanbul'daki Topkapı Sarayı'na gönderilirdi. Özellikle padişah kızları ve cariyeleri odalarında mutlaka meyve sabunu bulundurur, kokulu meyve sabunlarını çeyizlerinin önemli bir parçası olarak görürlerdi. Ayrıca padişahların yabancı devlet başkanlarına gönderdiği hediyeler arasına meyve sabunları konulmasına da özen gösterilirdi.

TARİHE MALOLMUŞ, GELENEKSEL EL SANATI

Boyut, koku ve görünümüyle gerçeğine şaşırtıcı biçimde benzeyen ferahlatıcı meyve sabunlarının estetik ve zevkine fazlasıyla düşkün olduğu bilinen Osmanlı sultanlarının gözde aksesuarları arasına girmesi, meyve sabunu üreticiliğinin hızlı bir gelişim içine girmesini de beraberinde getirmiştir.

Bu dönemlerde zirveye çıkan üretim kalitesi, Edirne'de iyice yaygınlaşan meyve sabunculuğunun üst düzeyde kabul gören bir değer haline dönüşmesini ve eşsiz bir "el sanatı" haline gelmesini de beraberinde getirmiştir.